Alman disiplini denilen olgunun dillere kazınmış olmasını kanıtlar nitelikte bir eğitim sistemine sahip olan Alman eğitim sistemini sizler için inceledik. Dünya çapında bu kadar yüksek başarılara sahip olmuş olan bu ülkenin bu başarıyı elde etmesinin sebebi olan eğitim sistemi dünyanın pek çok başka ülkesinde örnek alınarak uygulanmaktadır.
Özellikle mühendislik ve teknoloji alanında olan başarılarıyla tanınan bu ülkede okumaya karar verdiyseniz bu yazıyı okuyarak oldukça iyi bir şey yapıyorsunuz demektir.
Öncelikle Almanya federal bir yapıya sahip olması sebebi ile ülkedeki eğitim sistemi eyalet yönetimlerine bağlıdır. Federal hükümet ancak mali olarak eğiti sistemine katkıda bulunmaktadır. Bunun dışında eğitim sisteminin belirleyici olan merci eyalet yönetimidir. Bu sebeple Almanya’da genel bir eğitim sisteminden bahsetmek oldukça zordur. Hatta bir eyaletten başka bir eyalete taşınıldığı zaman eğitim konusunda ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Çünkü her eyaletin kendine özgü bir müfredatı bulunmaktadır.
Ancak sadece Grundschule ismi verilen ilk okul, ülkenin Berlin ve Brandenburg hariç her yerinde 4 yıldır. Sadece Berlin ve Brandenburg’da bu eğitimin süresi 6 yıldır. Bunun dışında genel olarak bulunan bir diğer şey, bütün eyaletlere başarılı öğrenciler için olan Gymnasium isimli eğitim kurumu bulunmaktadır. İngilizce dil eğitimi de bütün eyaletlerde zorunlu olan bir diğer öğedir. Bazı eyaletlerde bu dil eğitimi ilk eğitim yılında başlarken kimisinde ise üçüncü yıldan sonra başlamaktadır.
Çok az sayıda özel üniversite ya da kolej bulunan Almanya’da üniversiteye giden öğrenci sayısı 2. Dünya Savaşı sonrasında neredeyse 3 kat artmış olsa bile hala üniversite oranları ile Avrupa’nın oldukça gerisinden gelmektedir. Bunun sebebi ise staj uygulamalı olan ikili eğitim sistemidir.
2001 yılında yapılmış olan bir araştırmaya göre, öğrencilerin sadece %5’lik bir kısmı lisans veya yüksek lisans seviyelerini tamamlamaya istekli görünmüşlerdir. Bu oldukça düşük bir düzeydir.
Almanya’da üniversite okuyan öğrenciler okuyacakları programlara ve konulara kendileri karar vermektedir. Yani beraber okuyup mezun olabileceğiniz arkadaşlarınızın olduğu bir sınıf bulunmayacaktır. Hatta kimi öğrenciler birkaç farklı üniversiteden aynı anda ders almaktadırlar. Bu da Alman eğitim sistemine uygun olan özgürlük ve bireyselcilik ile alakalıdır.
Üniversite eğitimi bittikten sonra öğrenciler dilerse eğitimlerine devam edebilmektedirler ancak erkek öğrenciler zorunlu olan 9 aylık askerlik görevlerini yerine getirmek zorundadırlar. Ya da askere gitmek istemeyen öğrenciler bunun yerine alternatif olarak hizmette bulunmak zorundadırlar.
Almanya’da not sistemi 1 ve 6 arasında puanlanmaktadır. 1 en düşük not olup 6 ise anlaşılacağı üzere en yüksek nottur. Eğitime başlanan ilk iki yılda öğrencilere puan verilmez.
Bunun dışında tüm Almanya’da ortak olan bir başka olgu ise eğitimin ücretsiz olmasıdır. Sadece birkaç eyalette 500 euro kadar bir eğitim ücreti alınmaktadır. Bunun dışında federal hükümet daha fazla ücret alınmasını yasaklamıştır. Ayrıca hükümet, neredeyse tüm öğrencilere burs imkanı sağlamaktadır. Üniversitelerin bir burs programı yoktur ancak özel kuruluşlar da burs programları açmaktadırlar.
Almanya’da üniversiteler kampus içinde konaklama hizmeti sunamamaktadırlar ve genellikle kampüs yapıları şehrin içinde dağınık bir biçimde bulunmaktadır. Bu sebeple öğrenciler konaklamak için şehirden bir oda kiralayabilme seçeneğine sahiptirler. Almanya’da öğrencilerin neredeyse yarısı okudukları sırada aynı zamanda masraflarını karşılamak için çalışmaktadırlar.
Son yıllarda eğitim sistemlerinde değişiklik yapma çalışması içinde olan Almanya, uluslar arası sisteme uyum sağlamaya çalışmaktadır. Mezuniyet sonrasında verilen diploma Diplom veya Magister ismi ile anılır ve 4-5 yıllık eğitim süresini kapsayan gerekli dersler tamamlandıktan sonra verilir. Bu diploma diğer ülkelerdeki master seviyesinde olan bir diplomadır.
Master sonrasında doktora yapmak isteyen öğrenciler için genel geçer bir sistem bulunmamaktadır ve bir profesörün gözetimi altında diledikleri bir konu hakkında çalışıp asistanlığını yaptıkları profesöre yardım etmektedirler. Bunun karşılığında da belli bir ücret almaktadırlar. Doktora süresi genellikle3 ile 5 yıl arasında sürmektedir.
Her ne kadar farklılık içeren bir sisteme sahip olsalar da Alman eğitim sistemi uluslar arası anlamda kabul görmüştür. Bunun en büyük sebebi ise çok sayıda başarılı eğitim kurumuna sahip olmalarıdır.
Almanya’da kısaca eğitim sistemi şu şekilde işlemektedir;
Okul Öncesi Eğitim – Kindergarten
Zorunlu olmayan bir sistem olmasına rağmen oldukça yaygındır. 3-6 yaş arası çocukların eğitim aldıkları bu okullarda çocuklarının gelişiminin yanı sıra dil gelişimleri de desteklenmektedir.
İlkokul Eğitimi – Grundschule
Eyaletten eyalete farklı gösterir ve genel olarak 4 yıllık bir süreci kapsar. Ülkenin her yerinde çocuklar 6 yaşında eğitime başlarlar ve bu eğitim kimi eyaletlerde 6 yıl sürer. Bu okulu tamamladıktan sonra öğretmelerin yönlendirmesine göre öğrenciler 5 farklı okul türünden birisine başlarlar. Bu okul türleri şunlardır;
Temel Okul – Hauptschule
Bu okulun ders programı diğerlerine nispeten çok daha basittir. Öğrenciler burada genellikle pratiğe yönelik bir eğitim alırlar. Ülkemizdeki meslek liselerine benzer bir program türüne sahiptirler. 5 sınıftan sonra başlar ve genellikle 9. Sınıfa kadar devam eden bir süreci kapsar. Bazı eyaletlerde bu süreç 10. Sınıfı da kapsamaktadır.
Ortaokul – Realschule
Bu okul, Hauptschule’ye nazaran daha iyi eğitim veren bir okuldur. Yine mesleki eğitime yönelik dersler verirler ancak buradaki eğitimlerini 10. Sınıfa kadar devam ettiren öğrenciler başarı durumlarına göre Fachoberschulereife ismi verilen meslek liselerine devam edebilirler.
Liseye başlamak istemeyenler bu okulu tamamladıktan sonra direkt olarak mesleklerine başlayabilirler ya da dilerlerse abitur ismi verilen lise diplomasını alabilirler.
Lise – Gynmasium
Eğitim kalitesi bütün diğer okullara göre en iyi düzeyde olan okul türüdür. Öğrenciler 13. Sınıfa kadar bu okulda okurlar. Bu okulda iki tip diploma sistemi bulunmaktadır. Öğrenci isterse 12. Sınıfta diplomasını alarak meslek yüksek okuluna devam edebilir ya da 13. Sınıfta diplomasını alarak ister bir üniversitede isterse de bir yüksek okulda eğitimine devam edebilir.
Ortak Okullar – Gesamtschule
Kurs sistem ile yürütülen bu okullardan mezun olan öğrenciler temel okul, ortaokul veya lise diplomalarından birisinin sahibi olabilirler. Başarı derecelerine göre farklı farklı kurslara yönlendirilen öğrenciler istedikleri bu üç diplomadan birisini alabilirler.
Destekleme Okulları – Förderschule
Bu okullara zihinsel ya da bedensel engelli öğrenciler gitmektedir. Daha özel ilgiye ihtiyaç duyan bu öğrenciler, pedegoglar ile birlikte daha az öğrencili sınıflarda eğitim alırlar. Ancak sadece engelli öğrenciler değil kimi zaman Almanca dili yetersiz ya da sosyal ilişkiler konusunda zayıf olan öğrenciler de bu okula gönderilebilmektedir. Genellikle bu öğrenciler göçmen öğrenciler olmaktadır. Bu öğrenciler başarı ya da başarısızlık durumlarına göre diğer okullara geçiş yapabilme şansına sahiptirler.
Gece Okulları – Abendschule
Eğitimini bir biçimde tamamlayamamış kişiler için de seçenekler mevcuttur. Dilerlerse bu yetişkinler, Abendgymnasium veya Abendrealschulee adı verilen gece okullarına kayıt olma şansına sahiptirler.
Alman eğitim sistemi kabaca bu şekilde ilerlemektedir. Biraz karışık gibi görünse de esasında işin en temeli, öğretmen odaklı bir eğitim sistemini benimsemiş olmalarıdır. Öğretmenin gözlemleri neticesinde öğrenciler bir okula yönlendirilir ve geleceklerini bu sayede şekillendirirler.